Als eigenaren in het landelijk gebied gezamenlijk plannen maken voor de inrichting van hun werk- en leefomgeving, kunnen de bestaande eigendomsverhoudingen de uitvoering van die plannen verhinderen. Het kan dan nodig zijn de eigendom van onroerende zaken te ruilen. Daarvoor bieden de aanstaande Omgevingswet en de Wet Inrichting Landelijk Gebied (WILG) de basis middels het instrument vrijwillige kavelruil. Daarnaast is het Plattelands Ontwikkelings Programma (POP) van belang voor financiering van structuurverbetering en d.m.v. kavelruilen.
Kavelruil is een vorm van gebiedsinrichting waarbij minimaal drie partijen vrijwillig hun onroerende zaken ruilen. In een kavelruilovereenkomst leggen zij de nieuwe verdeling van onroerende zaken vast. De inschrijving in de openbare registers van de kavelruilakte daarna leidt tot de gewenste eigendomsoverdracht.
Kavelruil is voor agrarische ondernemers een effectieve mogelijkheid om hun agrarische bedrijfsomstandigheden verbeteren. Bijvoorbeeld door kavels samen te voegen en die zo beter bereikbaar te maken.
Ook is kavelruil een instrument om beleidsdoelen voor natuur, landschap, waterbeheer en recreatie te realiseren. Provincies, gemeenten, waterschappen en natuur- en landschapsorganisaties kunnen samen met agrarische ondernemers plannen ontwikkelen en uitvoeren. Vrijwillige kavelruil kan daarbij helpen. Zie ook kavelruilwerkt.nl